کیکم در خطر است
کیکم درختی که در مقابل رانش زمین و سیل مقاوم است و با از بین بردن پوشش گیاهی و درختان و درختچه های ارزشمند کیکم در حال نابودی محیط زیست هستیم ! جنگل یک مجموعه پوشیده از گیاهان است که به دلیل دارا بودن لایه‌های مختلف ارتفاعی از جمله علفی، درخچهای و درختان انبوه که به آن اشکوب بندی گفته میشود، در زمان بارندگی هر کدام از این لایه‌ها، بخشی از باران را جذب می‌کنند. بخشی از بارندگی که به برگ درختان برخورد میکند توسط گیاه تبخیر میشود و مجددا جلوی حجم زیاد بارندگی را می‌گیرد، گفت: زمانی که باران با شدت زیاد به درخت برخورد میکند از طریق تنه آرام به ریشه و دیگر قسمت های پایین دست سرازیر میشود و سپس جذب زمین میشود که به این فرایند "استم فلو" گفته می شود و این مجموعه می‌تواند تا ۹۰ درصد از ایجاد سیلاب جلوگیری کند. آفرودها و ماشین‌های بزرگ با چرخ‌های پهن و سنگین فشردگی و کوبیدگی خاک را به همراه دارند و این سفتی خاک موجب میشود لایه اسفنجی کامل از بین برود و قابلیت جذب آب پایین بیاید و همین مسیر شیار که توسط چرخ ماشین ایجاد میشود روانآب ایجاد میکند. اینطور که به نظر می رسد دخالت انسان در طبیعت تمام شدنی نیست و تعداد زیادی درخت کیکم در سال های اخیر قطع شده است و از ریشه کنده شده است ! مهم‌ترین رکنی که درختان می‌توانند در مقابل سیل مقاومت کنند داشتن ریشه‌های عمیق است و هر گونه‌ای که به آب علاقه بیشتری داشته باشد ریشه سطحی دارد. گونه‌ای مانند توسکا که نیاز آبی زیادی دارد در جایی مستقر میشود که سطح آب سفره زیرزمینی بالا باشد، بنابراین این گیاه چون نیازی نمی‌بیند که در اعماق زمین رطوبت را جذب کند ریشه‌اش را به صورت سطحی در سطح خاک پخش میکند، بنابراین این گیاه مقاومت کمتری را در برابر سیلاب دارد اما گونه‌ای مانند راش، بلوط و ممرز چون ریشه عمیق تری دارند می‌توانند در مقابل سیل مقاومت بیشتری داشته باشند. اینکه درخت توسکا ریشه سطحی دارد نافی این امر نیست که نمی‌تواند در مقابل سیل مقاومت کند بلکه باید گفت که نیاز آبی بالایی دارد، بنابراین حجم عظیمی از آبها را که مانداب شده جذب و از اشباع شدن خاک جلوگیری میکند و اجازه می دهد در پروسه بعدی که بارندگی اتفاق افتاده رطوبت جذب خاک شود و به طور کلی نمی‌توان گفت که در مقابل سیلاب مفید نیست. و اما درخت کیکم با ریشه خاص اش معروف است ، درختان کیکم که هیچ شباهتی به برایر ایتالیایی ندارند از ریشه درآورده می شوند جهت قاچاقچیان چوب کیکم . استان کرمانشاه دارای مراتع پربرکتی است و دره های مناطق شمال باختری تا جنوب خاوری آن یعنی ارتفاعات اورامانات تا منطقه زردلان و هلیلان پوشیده از جنگل است. این دره ها به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و مناظر طبیعی زیبا، یکی از بهترین نقاط کشور برای اتراق و تفریح و استقرار ایلات محسوب می شوند. پوشش جنگل های این استان بیش تر شامل بلوط بومی ایران است. در سطح استان کرمانشاه انواع درختان بلوط، ون، مازوج، کیکم، زبان گنجشک و بعضی درختان میوه دار جنگلی مانند بادام کوهی، انجیر کوهی، تمشک، زالزالک، گلابی وحشی، گردو، ارژن، آلبالوی وحشی، سنجد، گیلاس وحشی، پسته کوهی و توت دیده می شود. گل گاو زبان، ثعلب، ترشک، خاکشیر، درمنه، تلخه بیان، گون، کتیرا، سرخ پا و آویشن که کاربرد دارویی و صنعتی دارند؛ در بیش ایام سال می روید. هم چنین در دامنه ارتفاعات این شهرستان پوشش گیاهی غنی جهت چرای دام موجود است. جنگل های منطقه از نظر وسعت پراکنش، گونه و ابعاد گیاهان چوبی، محصولات ارزنده جنگلی و امکان اجرای دام پروری و تامین زندگی عده ای از ساکنین منطقه دارای اهمیت است. جنگل های کرمانشاه روی هم رفته از شمال به جنوب شامل جنگل های ‹‹اورامان›› نوسود، پاوه، جوانرود، سرپل ذهاب، کرند تا پاطاق (مسیر اسلام آباد تا قصرشیرین) است. وسعت پراکنش این جنگل ها بسیار نامنظم است و پهنای آن از نظر پهنای جغرافیایی نسبتا زیاد است. در صورتی که پهنای آن از نظر درازای جغرافیایی خیلی زیاد نیست. این جنگل ها، به طرف جنوب با جنگل های لرستان و بختیاری و از طرف باختر نیز با جنگل های شمال عراق متصل می شوند. علاوه بر گیاهان گفته شده در بالا درختان این جنگل ها عموما شامل سرخ بید، بید جوانک، سیاه بید، زرد بید، بید مشک، بید مجنون، درختان تبریزی، صنوبر، چنار، گردو، نارون، بلوط، سنجد، اقاقیا، عرعر، کاج و سرو است. تخقیقات در مورد کیکم این گونه در خطر نشان می دهد. زیرگونه کیکم در استان فارس که دامنه پراکنش کیکم در مناطق مورد مطالعه از از ارتفاع 1900 متر شروع و تا ارتفاع 2750 متری ادامه دارد. در منطقه فیروزآباد کیکم بیشتر در دامنه های شمالی و جهت های فرعی وابسته به آن و جهت های غربی و شرقی حضور دارد. در منطقه سپیدان این زیرگونه در دامنه جنوبی و جهت های فرعی وابسته به آن مستقر می باشد. تعداد درختان دانه زاد کیکم در ارتفاعات فوقانی بیشتر است. نتایج حاصل از رسته بندی CCA نشان داد که قطعات نمونه ای که با جهت مثبت محور اول و دوم همبستگی دارند در مناطق با درصد اشباع آب، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم و رس بیشتر و قطعات نمونه ای که با جهت منفی محور دوم همبستگی دارند در مناطق با درصد اشباع آب، هدایت الکتریکی و رس کمتر قرار دارند. قطع درختان کیکم نگران کننده است ! شب ها اگر در هشتگ #کیکم در اینستاگرام جستجویی داشته باشید به راحتی افرادی را خواهید دید که درختان کیکم را جلوی چشم مخاطب قربانی خود خواهی خود می کنند ! با توجه به کوشش‌های فراوانی که دانشمندان و محققان برای شناخت موجودات زنده انجام داده‌اند، هنوز روابط متقابل موجودات و همچنین تأثیر عوامل محیطی بر گیاهان که کره زمین را زیر پوشش خود دارند، نامعلوم است. با توجه به نقش رستنی‌ها در طبیعیت و تعادل اکوسیستم‌های طبیعی، درک و فهم روابط متقابل بین گیاهان و عوامل محیطی برای حفظ ثبات و پایداری در اکوسیستم‌ها ضروریست در آت اکولوژی توجه خاص به موجود زنده‌ای معطوف شده و مقصود آن است که نحوه انطباق آن با الگوی کلی بوم‌شناختی بررسی شود . یا به عبارت دیگر مطالعه تاریخ زندگی یک گونه را اوت اکولوژی ( بوم‌شناسی فردی ) می‌گویند که موفقیت یا ناکامی یک گونه در جامعه را نشان می‌دهد و از شناختی که حاصل میشود در برنامه‌ریزی‌ها استفاده میشود . رشته‌کوه‌های زاگرس به‌عنوان منبع آب دشت‌های خوزستان، آذربایجان و مرکز ایران و حتی گیلان محسوب میشود و جنگل های زاگرس از منابع مهم بیولوژیک ایران هستند که دارای اهمیت ویژه‌ای از نظر وسعت، گونه‌های گیاهی و جانوری، محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مراتع و خصوصیات دیگر می‌باشند. بنابراین بررسی و مطالعه اکوسیستم‌های این منطقه برای حفظ، احیاء و غنی‌سازی آن بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد. در مورد جنگل‌های زاگرس که دارای اکوسیستم‌های بسیار حساس و شکنده‌ای هستند، شناخت وضعیت رویشگاه گیاهان برای مدیریت صحیح آنها ضروریست. بنابراین برای توسعه پوشش گیاهی، آگاهی از خصوصیات اکولوژیک ضروریست . کیکم با نام علمی Acer monspessulanum یکی از گونه‌های مهم سرده Acer از تیره افرا (Aceraceae) و راسته Sapindales می‌باشد. جنس Acer که دارای 80 گونه در سطح جهان می‌باشد، برخی منابع آن را در تیره Sapindaceae و زیرتیره Hippucastanoideae جای داده‌اند و در ایران با توجه به زیرگونه‌ها و رویشگاه‌ها تحت عنوانهای کرکو، کی‌کف یا کیکم کردستانی (subsp. Assyriacum (Pojark) Rech.f.1969)، کهوک یا کیکم قفقازی (subsp. ibericum (M.B.) Yaltrik.1967)، سیاه کرکو یا کیکم ترکمن (subsp. turcomanicum (Pojark) Rech.f.1969)، کیکم شیرازی (subsp. cinerascens (Boiss) Yaltrik 1967) و ککم یا کیکم ایرانی (subsp. persicum (Pojark) Rech.f.1969) که انحصاری ایران است، شناخته می‌شوند . کیکم برایر نیست . چیزی به اسم پرشین برایر وجود ندارد . کیکم گونه گیاهی بومی امریکای جنوبی می‌باشد و 5 زیرگونه آن در ایران به طور عمده در دامنه‌های زاگرس و البرز انتشار دارند . زیرگونه cinerascens که بنام کیکم غرب در ایران شناخته میشود قبلاً به‌عنوان گونه مستقلی محسوب می‌شد، اما امروزه یکی از زیرگونه‌های کرکو به حساب می‌آید . این زیرگونه در جنگل‌های غرب همراه با درختان بلوط مشاهده میشود و در ارتفاعات استان کردستان، لرستان، فارس، کرمانشاه و چهارمحال و بختیاری انتشار دارد . زیرگونه کیکم یکی از عناصر مقاوم منطقه رویشی زاگرس است که با کلیه شرایط سخت محیطی سازگاری داشته و با تحمل شرایط نامساعد، هنوز در فلور این منطقه به طور پراکنده و آمیخته با گونه‌های دیگر نقش مهمی در حفاظت خاک و آبخیزها به عهده دارد. حال با توجه به شرایط نامساعد اقلیمی و خاکی و موفقیت این زیرگونه در استقرار در شرایط سخت، مطالعه اکولوژی کیکم می‌تواند راهگشایی برای موفقیت بیشتر جنگل‌کاریها و در نتیجه احیاء جنگل‌های زاگرس با گونه‌های بومی به جای جنگل‌کاری با گونه‌های غیربومی با عواقب منفی باشد. بنابراین اهداف این تحقیق را می‌توان بررسی وضعیت اکولوژیک کیکم و شناسایی عوامل اصلی اکولوژیک مؤثر در محدودیت پراکنش کیکم در استان فارس عنوان کرد. در مجموع خاک سبک و حاصلخیزتر رویشگاه فیروزآباد شرایط مناسبتری را برای این زیرگونه فراهم آورده است. البته دخالت‌های انسانی بیشتر در رویشگاه سپیدان به علت نزدیکی رویشگاه به مناطق مسکونی و همچنین کوتاهی دوره رویش در این منطقه به سبب افزایش ارتفاع از سطح دریا و کاهش درجه حرارت را نباید از نظر دور داشت. پس در جنگل‌های زاگرس روند تخریب شدید با سرعت ادامه دارد. به علت شرایط سخت اقلیمی و خاکی و دخالت‌های بی رویه انسان و حضور دامها در عرصه قابلیت تجدیدحیات جنگل غیرممکن به نظر می‌رسد. بنابراین نیاز مبرم به توقف عوامل مخرب و بازسازی جنگل، با تکیه بر تنوع گونه‌های بومی احساس میشود تا در درازمدت امکان دستیابی به اکوسیستم پایدار امکانپذیر باشد.